SERBEST BÖLGELER

Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber, serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen; serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı yerlerdir.

• Ülkemizde faaliyette bulunan serbest bölgelerimiz:

1) Mersin Serbest Bölgesi (1987), Mersin Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü
2) Antalya Serbest Bölgesi (1987), Antalya Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü
3) Ege Serbest Bölgesi (1990), Ege Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü
4) İstanbul-Atatürk Havalimanı Serbest Bölgesi (1990), Atatürk Havalimanı Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü
5) Trabzon Serbest Bölgesi (1992), Trabzon Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü
6) İstanbul-Deri ve Endüstri Serbest Bölgesi (1995), İstanbul Deri Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü
7) Doğu Anadolu Serbest Bölgesi (1995),
8) Mardin Serbest Bölgesi (1995),
9) İMKB Uluslararası Menkul Kıymetler (1997)
10) İzmir Menemen Deri Serbest Bölgesi (12.03.1998), İzmir Menemen Deri Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü
11) Rize Serbest Bölgesi (26.04.1998),
12) Samsun Serbest Bölgesi (20.03.1998),
13) İstanbul Trakya Serbest Bölgesi (Çatalca) (06.03.1998)
14) Kayseri Serbest Bölgesi (01.11.1998)
15) Avrupa Serbest Bölgesi (01.06.1999)
16) Gaziantep Serbest Bölgesi (05.07.1999)
17) Adana Yumurtalık Serbest Bölgesi (1999)

• Bakanlar Kurulu Kararı ile yer ve sınırları tespit edilmiş olup, 2001 yılı içinde ticari faaliyete geçmesi planlanan serbest bölgeler:

1) Denizli,
2) Bursa,

• Bakanlar Kurulu Kararı ile yer ve sınırları ilan edilen serbest bölgeler :

1) İstanbul Kıyı Bankacılığı,
2) Zonguldak-Filyos,
3) İpekyolu Vadisi,
4) Tübitak-Marmara Araştırma Merkezi Teknoloji,
5) Kocaeli,

Bölgeye giren eşyanın CIF, bölgeden çıkarılan eşyanın FOB değerleri üzerinden peşin olmak üzere %0 5 oranında Serbest Bölgeleri Tesis ve Geliştirme Fonu tahsil edilmektedir.

Ayrıca, serbest bölgede vergi, resim, harç ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümleri uygulanmamaktadır.

Türkiye’deki tam ve dar mükellef gerçek ve tüzel kişilerin serbest bölgedeki faaliyetleri dolayısıyla elde ettikleri kazanç ve iratlar, Türkiye’nin diğer yerlerine getirildiğinin kambiyo mevzuatına göre tevsiki halinde de, gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.

• Serbest bölgelerde; 
  • 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’nci maddesinin 5, 22, 25, 32 ve 47’nci bendleri dışında kalan hükümleri,
  • 5682 sayılı Pasaport Kanunu,
  • 5683 sayılı Yabancıların Türkiye’de Seyahat ve İkametleri Hakkındaki Kanun ile 2007 sayılı Türkiye’deki Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkındaki Kanun ile ek ve değişiklikleri,
  • 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu,
  • 2677 sayılı Sivil Hava Meydanları, Limanlar ve Sınır Kapılarında Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Kanun,
  • 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu,
  • 832 sayılı Sayıştay Kanunu,
  • 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri ile diğer kanunların bu kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz.

Serbest bölgelerde faaliyette bulunacak firmaların Dış Ticaret Müsteşarlığı Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğünden faaliyet ruhsatı alınması gerekmektedir.

Serbest bölgede görevli gümrük idareleri; Türkiye'deki serbest bölgeye ihraç edilen, yabancı bir ülkeden veya Türkiye Gümrük Bölgesindeki başka bir gümrük idaresinden transit olarak gelen, serbest bölgeden Türkiye'ye serbest dolaşıma girmek üzere gelen, serbest bölgeden Türkiye'ye şarta bağlı muafiyet kapsamında ithal edilen, serbest bölgeden Türkiye'deki başka bir gümrüğe veya yabancı bir ülkeye transit rejimi hükümlerine göre sevk edilen, serbest bölgede kalan, eşyayı, serbest bölgeye giriş veya çıkış yapan kişileri ve taşıt araçlarını, serbest bölgenin sınırları ile giriş ve çıkış noktalarını denetlemeye yetkilidir.

Serbest dolaşıma giriş rejimi ve ihracat rejimi hükümlerine göre yapılacak olan denetim ve muayene serbest bölgenin giriş ve çıkış kapılarında yapılabileceği gibi, eşyanın depolandığı serbest bölgedeki yerlerde de yapılabilir.

Serbest bölgelerin sınırları ile giriş ve çıkış noktalarının mutlak surette denetlenmesi esas olmakla birlikte, bir serbest bölgeye giriş veya çıkış yapan kişiler ve taşıt araçları ile serbest bölgeye giren ve burada kalan veya çıkan eşyanın denetim ve muayeneleri, gümrük idaresinin uygulamakla yükümlü olduğu mevzuat hükümleri yanında şüphe halinin mevcut olduğu zaman ve hallerde yapılır.

Eşyanın serbest bölgede kalabileceği süre sınırsızdır.

Bir serbest bölgeye konulmuş serbest dolaşımda olmayan eşya; serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında ve Gümrük Kanununun 161 inci maddesinde belirtilen koşullar altında, serbest dolaşıma girebilir, izne gerek olmaksızın mutat elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir, Dahilde İşleme Rejimine tabi tutulabilir, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimine Tabi tutulabilir, Geçici İthalat Rejimine tabi tutulabilir, Kanunun 164 üncü maddesine göre gümrüğe terk edilebilir, ilgili kişinin, gümrük idarelerince gerekli görülen tüm bilgileri vermesi şartıyla imha edilebilir.

Türkiye'den serbest bölgelere gönderilen eşyaya ilişkin olarak düzenlenen ihracat beyannamesi kapsamı her türlü eşyanın, serbest dolaşımda bulunup bulunmadığının tespiti amacıyla, bölgeye giriş aşamasında bu Yönetmeliğin 58 no.lu ekinde yer alan ön statü belgesi düzenlenir.

Serbest bölge işlem formu ile transit olarak serbest bölgeye giriş yapan Avrupa Topluluğu veya üçüncü ülke menşeli eşya için de, bölgeye giriş aşamasında ön statü Belgesi düzenlenir. Ön statü belgesi, gümrük ve yükümlü nüshaları olmak üzere, iki nüsha düzenlenir.

Türkiye'den ihracat beyannamesi ile veya serbest bölge işlem formu ile transit olarak serbest bölgeye giriş yapan eşyaya ilişkin ön statü belgesi düzenlenmesi aşamasında, serbest dolaşımda bulunan ve serbest dolaşımda olmayan aynı belge kapsamı eşyanın birlikte gelmesi halinde, bu parti eşyanın her kısmı için ayrı ayrı ön statü belgesi düzenlenir.

Ön statü belgesi, eşyanın Avrupa Topluluğu’na ihracı esnasında A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmek istenmesi halinde, gümrük idaresi ve ilgili odaya ibraz edilir.

Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşım hakkını kazanmış eşyanın serbest bölgeden Avrupa Topluluğu’na ihraç edilmek istenmesi halinde, eşyanın gittiği ülkenin gümrük idaresine ibraz edilmek üzere statü belgesi olarak A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenir.

Türkiye'den veya üçüncü ülkelerden serbest bölgelere depolanmak, işlenmek veya ihraç edilmek üzere gelen eşyanın daha sonra Avrupa Birliği ülkelerine, statü belgesi olarak A.TR dolaşım belgesi ile gönderilmek istenmesi halinde, bu Yönetmeliğin 60 no.lu ekinde yer alan Tespit ve Tahakkuk Kağıdı düzenlenir.

• Bu durumda, aşağıda belirtildiği şekilde işlem yapılır ;

  a) Eşyanın tamamen Türkiye'de serbest dolaşım durumunda bulunan girdilerden üretilmiş olduğu hallerde, Türkiye'ye vergilerinin ödenerek giriş işleminin yapıldığına dair gümrük beyannamesi, serbest bölgelerde çıkışında düzenlenen gümrük beyannamesi ve benzeri belgeler üzerinde yapılacak inceleme sonucunda eşyanın Türkiye'de serbest dolaşımda bir eşya olduğunun anlaşılması halinde, herhangi bir vergi tahsilatı yapılmaksızın A.TR Dolaşım Belgeleri Yönetmeliği çerçevesinde A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenir ve vize edilir.

  b) Eşyanın tamamen veya kısmen üçüncü ülke menşeli girdiler kullanılarak serbest bölgede işlem görmesi halinde, üçüncü ülke girdilerinin muayene ve tespiti yapıldıktan sonra CIF değeri belirlenerek, bunların Gümrük Tarife Pozisyonu üzerinden İthalat Rejim Kararı eki listelerdeki "Diğer Ülkeler" sütununda kayıtlı gümrük vergisi oranında vergi tahsilatı yapılır. Hassas ürünler listesinde yer alan eşyaya ilişkin hükümler saklıdır.

  c) Avrupa Birliği ve Türkiye dış ticaret önlemleri bakımından kota veya diğer gözetim önlemlerine tabi üçüncü ülke menşeli eşya ile ilgili olarak A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesi için telafi edici verginin tahsilinin yanı sıra bu ürünler için düzenlenen ithal lisansı da aranır. Gümrük idaresince A.TR Dolaşım Belgesinde kayıtlı miktar ithal lisansı aslından düşülerek işlem yapılır.

  d) Söz konusu Tespit ve Tahakkuk Kağıtları için ayrı bir tescil defteri düzenlenir ve bu kağıtlara varsa Dış Ticaret Müsteşarlığından alınan kota veya diğer gözetim önlemlerine tabi ürünler için düzenlenen düşüm yapılmış ithal lisansının bir örneği, A.TR Dolaşım Belgesinin bir örneği, fatura ve gerekli görülen diğer belgeler eklenir.

  e) Serbest bölgelerden A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenerek Avrupa Birliğine üye ülkelere gönderilen ve buralardaki alıcıları tarafından iade edilen üçüncü ülke menşeli girdiler kullanılarak işlem gören eşyanın, Türkiye'de serbest dolaşıma sokulmak istenmesi ve bunun ihracı sırasında Türk gümrük idareleri tarafından vize edilmiş A.TR Dolaşım Belgesinin ibrazı halinde, Katma Değer Vergisi tahakkuk ve tahsilatı yapılır. Ayrıca, varsa Avrupa Birliği Ortak Gümrük Tarifesi ile İthalat Rejim Kararında kayıtlı vergi oranı arasında gümrük vergisi farkı varsa bu fark ile İthalat Rejim Kararına ek listelerde olması halinde Toplu Konut Fonu tahsil edilir.